Ο Γεώργιος Βιζυηνός (πραγματικό ονοματεπώνυμο Γεώργιος Μιχαήλ Σύρμας ή Μιχαηλίδης, Βιζύη, 8 Μαρτίου 1849 – Αθήνα, 15 Απριλίου 1896 (47 ετών), ήταν Έλληνας πεζογράφος, ποιητής και λόγιος. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ελληνικής λογοτεχνίας.

Γεννήθηκε στη Βιζύη της Ανατολικής Θράκης, το σημερινό Βιζέ της Τουρκίας, στις 8 Μαρτίου 1849, γιος πολύ φτωχικής οικογένειας. Ο πατέρας του, Μιχαήλος Σύρμας, δούλευε στα καμίνια του ασβέστη. Αργότερα έγινε πραματευτής και πέθανε από τύφο το 1854 αφήνοντας τον γιό του ορφανό σε ηλικία 5 ετών. Είχε άλλα τέσσερα αδέλφια: τον Μιχαήλο, που πέθανε τρία χρόνια πριν από τον Γεώργιο, τον Χρηστάκη, τον αδικοσκοτωμένο ταχυδρόμο, για τον οποίο μιλά στο διήγημά του Ποιος ήτο ο φονεύς του αδελφού μου, και δύο κορίτσια, την Άννα, που πέθανε με τις συνθήκες που περιγράφει στο Αμάρτημα της μητρός μου και την Αννιώ, που πήρε το όνομα της αδελφής της, αλλά πέθανε κι αυτή μικρή. Σε ηλικία 10 ετών οι παππούδες του τον στέλνουν στην Κωνσταντινούπολη κοντά σε ένα θείο του για να μάθει ραπτική. Μετα από 2-3 χρόνια πεθαίνει όμως ο θείος του κι εγκαταλείπει τη ραπτική, επιστρέφοντας στο σχολείο προστατευόμενος από τον Κύπριο έμπορο, Γιάγκο Γεωργιάδη. Παραμένει στην Πόλη μέχρι την ηλικία των 18 και τον Ιούλιο του 1868 ταξιδεύει ως προστατευόμενος του αρχιεπισκόπου Κύπρου, Σωφρονίου Β΄ και ζει για τέσσερα χρόνια στην Κύπρο(Λευκωσία). Εκεί φοιτά στην Ελληνική Σχολή Λευκωσίας, αριστεύει στα μαθήματα, ορίζεται “ευταξίας”(σχολικός επιμελητής), διαμένει στην Αρχιεπισκοπή, φορά ράσα και τελεί ιεροψάλτης (ο Σωφρόνιος τον προόριζε για την ιερωσύνη). Ερωτεύεται όμως παράφορα τη νεαρή Ελένη Φυσεντζίδη και της γράφει ερωτικά ποιήματα, “παράπτωμα” για το οποίο τιμωρείται με επιτίμιο. Η Φυσεντζίδη τον είχε ερωτευτεί τόσο που δεν παντρεύτηκε ως τα 40 της περιμένοντάς τον και πολλά χρόνια μετά το θάνατό του, με άσπρα μαλλιά η ίδια το 1930, διηγήθηκε από μνήμης σε δημοσιογράφο τα ποιήματα που της είχε γράψει.

Ο Βιζυηνός, νους κριτικός, ιδιοφυής, φιλέρευνος, διδάσκει, μεταφράζει τις γνωστότερες ευρωπαϊκές μπαλάντες, συγγράφει μελέτες φιλοσοφικές, αισθητικές, ψυχολογικές, λαογραφικές, αλλά και σχολικά εγχειρίδια και άρθρα για εγκυκλοπαιδικά λεξικά.

Το αφηγηματικό του υλικό, αντλημένο από προσωπικές και οικογενειακές μνήμες, από τις παραδόσεις και τα βιώματα της λαϊκής ζωής στην ιδιαίτερη πατρίδα του, διοχετεύεται στα διηγήματά του. Το υλικό αυτό ενισχυμένο από το στέρεο υπόβαθρο της παιδείας του και την επιστημονική γνώση της ψυχολογίας ενσωματωμένο σε μια ποικίλη, πλούσια γλώσσα υψηλού ήθους (λόγια, λαϊκή, ιδιωματική) διοχετεύεται στα διηγήματά του. Έτσι ο Βιζυηνός αναπτύσσει τη μυθοπλασία του. Ανακαινιστής και πρωτοπόρος, ανοίγει τον δρόμο της νεοελληνικής διηγηματογραφίας. Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, η μυθιστορηματική πλαστικότητα των χαρακτήρων, οι δραματικές συγκρούσεις, η δομή, η δραματικότητα, η άρτια αφηγηματική τεχνική — η ενδιαφέρουσα διαπλοκή του ιστορικού και του αφηγηματικού χρόνου — είναι μερικά από τα βασικά γνωρίσματα του «Αμαρτήματος της μητρός μου», αλλά και των άλλων διηγημάτων του.

Όλες οι μελέτες του – όπως και αρκετές ποιητικές συλλογές – εκδόθηκαν σε αυτοτελή τόμο. Τα διηγήματα και τα άρθρα δημοσιεύθηκαν σε διάφορα έντυπα της εποχής και δεν συγκεντρώθηκαν σε τόμο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Από τα χειρόγραφά του σώζονται κάποιες επιστολές και αρκετά ποιήματα. Βλ. την έκδοση «Επιστολές» σε επιμέλεια Γ. Παπακώστα (Αθήνα: Πατάκης 2004) και για εκτενή βιβλιογραφικά τον Α´ τόμο της έκδοσης «Τα Ποιήματα» (Αθήνα: Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη 2003).

Ποιητικές συλλογές

  • Ποιητικά Πρωτόλεια (1873)
  • Ο Κόδρος (1874)
  • Βοσπορίδες Αύραι (1876)
  • Εσπερίδες (1877)
  • Ατθίδες Αύραι (1883)
  • Λυρικά
  • Παιδικαί ποιήσεις

Διηγήματα

  • Ο Άραψ και η κάμηλος αυτού (1879) – Παιδικό αφήγημα
  • Το αμάρτημα της μητρός μου (1883)
  • Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως (1883)
  • Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου (1883)
  • Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας (1884)
  • Το μόνο της ζωής του ταξείδιον (1884)
  • Πρωτομαγιά (1884)
  • Ο Tρομάρας (1884) – Παιδικό αφήγημα
  • Το Σκιάχτρο (1884) – Παιδικό αφήγημα
  • Ο Κλέπτης (1884) – Παιδικό αφήγημα
  • Μέσα εις το αμφιθέατρον (1890) – Παιδικό αφήγημα
  • Πώς οικονομείται ο χρόνος (1890) – Παιδικό αφήγημα
  • Ο Μοσκώβ-Σελήμ (1895)

Άρθρα

  • Η Ελληνική δημοσιογραφία κατά το 1883 (1884) – Μετάφραση
  • Διατί η μηλιά δεν έγινε μηλέα (1885)
  • Μαργαρίτου Ευαγγελίδου, «Ιστορία της θεωρίας της γνώσεως» (1885) – Κριτική
  • Οι καλόγεροι και η λατρεία του Διονύσου εν Θρἀκη (1888)
  • Αι εικαστικαί τέχναι κατά την Α´ εικοσιπενταετηρίδα του Γεωργίου Α´ (1888)
  • Η Κέρκυρα (1891) – Μετάφραση
  • Αμερικανικαί Αρχαιότητες (1891)
  • Ερίκος Ίβσεν (1892)
  • Ανά τον Ελικώνα, Βαλλίσματα (1894)

Μελέτες

Αυτοτελείς διατριβές και παιδαγωγικά εγχειρίδια.

  • Das Kinderspiel in Bezug auf Psychologie und Paedagogik (Το παιχνίδι υπό έποψη ψυχολογική και παιδαγωγική), Λειψία 1881
  • Η φιλοσοφία του καλού παρά Πλωτίνω, Λονδίνο 1883
  • Ψυχολογικαί μελέται επί του καλού, Αθήνα 1885 (Δίτομο)
  • Στοιχεία λογικής, Αθήνα 1885
  • Στοιχεία ψυχολογίας, Αθήνα 1888