ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΥ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΕΠΑΙΝΟΥ ΚΑΙ ΟΝΕΙΔΗΣ(ΥΠΟ ΕΚΔΟΣΗ)

Ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός, ο Θεολόγος, κορυφαίος Πατέρας της εκκλησίας του
τέταρτου αιώνα, ως ευαίσθητος δέκτης των μηνυμάτων της εποχής του,
εσωστρεφής και εμποτισμένος από την εσχατολογία του Χριστιανισμού, έκλινε
και προς τη μεριά της ποίησης, και ιδιαίτερα της επιγραμματικής, που ενέδυσε
με ρητορικό ύφος. Η μελέτη του Καλλίμαχου και άλλων ελληνιστικών
επιγραμματοποιών του άνοιξε τον δρόμο για τη σύνθεση των δικών του
επιγραμμάτων.
Τα επιγράμματα που αποδίδονται στον Γρηγόριο είναι συνολικά 254 και
διακρίνονται σε Επιτάφια (2-165) και Επιγράμματα (166-254), κατά
συμποσιαστών και κατά τυμβωρύχων. Όλα βρίσκονται σταχυολογημένα στο
8ο βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας.
Τα Επιτάφια επιγράμματά του σχετίζονται με τον θάνατο αγαπημένων
του προσώπων και αποσκοπεί με αυτά, εκτός των άλλων, να δημιουργήσει
θετικά πρότυπα προς μίμηση στους νέους χριστιανούς, παρουσιάζοντας τους
τιμώμενους ως ιδανικούς πιστούς ανθρώπους. Αντίστοιχα, στα Επιγράμματά
του, κατά συμποσιαστών και τυμβωρύχων, επιδιώκει και πάλι, με διδακτικό
τόνο, στηλιτεύοντας φαινόμενα αλλοτρίωσης της εκκλησιαστικής ζωής και
κατακρίνοντας αποκλίνουσες συμπεριφορές ορισμένων ανθρώπων της
εποχής του, να αποτρέψει τους αποδέκτες των επιγραμμάτων του από τα
αρνητικά πρότυπα όσων έχουν παρεκτραπεί.
Ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός αξιοποίησε όλα τα μέσα, ειδολογικά,
μορφικά, γλωσσικά και θεματικά της θύραθεν λογοτεχνίας και με ένα
ρηξικέλευθο πνεύμα δημιούργησε από παλιά υλικά νέα λογοτεχνικά είδη με
πρωτότυπα χαρακτηριστικά και ανακαινιστικό ύφος. Στο χριστιανικό
επίγραμμα, με το οποίο γίνεται, ουσιαστικά, ο εισηγητής του είδους, που
απαιτεί ενδοσκόπηση και ιδιαίτερη στάση έναντι του επέκεινα, προβάλλει
διαχρονικά την ανάγκη του ανθρώπου να συμφιλιωθεί με την έννοια του
θανάτου.
Ο θάνατος έχει κυρίαρχη θέση στις ευσύνοπτες φόρμες των
επιγραμμάτων του, καθώς καταδεικνύεται η ματαιότητα των ανθρώπινων
πραγμάτων και διατρανώνεται η υπέρβασή του με την πίστη στον Χριστό και
στην Ανάστασή του. Επίσης, με τον πολυστρωματικό του λόγο, με καταβολές
πρωτίστως από την ομηρική και κλασική αρχαιότητα, προβάλλει τα πρότυπα
της εποχής του αλλά και κάθε εποχής και κοινωνίας. Εξάλλου, η ανθρώπινη
φύση παραμένει ίδια στο διάβα των χρόνων. Αυτή η αυτοσυνειδησία καθιστά
τα επιγράμματα του Γρηγορίου κλασικά και επίκαιρα.
Στην παρούσα έκδοση θα αποδοθούν στη νεοελληνική γλώσσα τα
επιγράμματα και θα γίνει ο σχολιασμός τους, σε μια προσπάθεια να φωτιστεί
ένα μέρος του μεγάλου σε έκταση, και σχεδόν άγνωστου, ποιητικού έργου του
Γρηγορίου Ναζιανζηνού.