ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ ΒΑΣΙΛΕΩΝ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ

Με αριθμό 108 και με ελαφρά παραλλαγμένο τίτλο εμφανίζεται στο γνωστό κατάλογο των έργων του Λαμπρία το παρόν έργο του Πλουτάρχου ως ένα από τα 227 πολύτιμα ηθικά και ιστορικά του πονήματα.
Το έργο αυτό, με απάνθισμα σοφών «αποφθεγμάτων» ή χαρακτηριστικών εκφράσεων γενικού ενδιαφέροντος ή απλής καταγραφής αξιομνημόνευτων πράξεων ή γεγονότων στην προβολή του μέλλοντος, πετυχαίνει σημαντικότατο ηθικοπλαστικό αποτέλεσμα, καθότι οι πρώτοι διδάξαντες ή οι πρώτοι που αντέδρασαν έτσι ή έλυσαν με τον συγκεκριμένο τρόπο διάφορα προβλήματα είτε της καθημερινότητας ή στα πεδία της άσκησης εξουσίας ή στις αντιπαραθέσεις στη βουλή ή στα πεδία των μαχών, των συνθηκών υπογραφής ειρήνης, και γενικότερα σε επίπεδα πάσης φύσεως συγκρούσεων είναι οι επώνυμοι των κλασικών και αλεξανδρινών και ρωμαϊκών χρόνων, Περσών (αρχικά), Ελλήνων και Ρωμαίων, από τον Αρταξέρξη και τον Κύρο μέχρι το Θεμιστοκλή, τον Περικλή, τον Πελοπίδα, τον Αλέξανδρο, τον Επαμεινώνδα κι ύστερα (για τους Ρωμαίους) από το Μάνιο Κούριο, το Φάβιο Μάξιμο κ.λπ., μέχρι τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Κικέρωνα και τον Αύγουστο.
Πολλοί είναι οι λόγοι που δικαιολογούν την αμφισβήτηση του έργου ως γνήσιου για τον Πλούταρχο. Έχει αρκετά λακωνική έκφραση (ίσως και λόγω της φύσης του περιεχομένου του, λείπει ο μακροπερίοδος και υποτακτικός λόγος, που με εξαιρετική επιτυχία ως αττικιστής χειρίζεται ο Πλούταρχος, απουσιάζουν οι χαρακτηριστικές εξάρσεις και αναγωγές και καταγωγές, γνωστές από τους «Παράλληλους βίους» που οι εκδόσεις «ΖΗΤΡΟΣ» Θεσσαλονίκης παρέδωσαν στο αναγνωστικό κοινό της χώρας, χωρίς φειδώ δαπάνης και κόπου, αλλά με μεγάλη ικανοποίηση για την σπουδαία ανταπόκριση που βρήκαν.
Όποια και αν είναι η αλήθεια για τη γνησιότητα ή μη του παρόντος πονήματος με τα αποφθέγματα βασιλέων και στρατηγών, γεγονός είναι ότι αφήνουν το άρωμα ισχυρής ηθικής αρματωσιάς, ευφυίας, και χρηστικότητας στη δημόσια και ιδιωτική ζωή των αρχόντων και αρχομένων στη διαχρονία.
Σημειώνουμε ιδιαίτερα, σχετικά με την αμφισβήτηση της γνησιότητας, ίσως και με βαρύνουσα σημασία σ’ αυτό, ότι η καταχώριση των εκφραστών των «αποφθεγμάτων» δεν έχει γίνει με κάποια χρονολογική σειρά ή σκοπιμότητα, δίδοντας την εντύπωση ότι είναι «λίθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμένοι», πράγμα εντελώς πρωτόγνωρο στους μελετητές των έργων του Χαιρώνειου ιεροφάντη, που χαρακτηρίζεται από τετράγωνη λογική στη διατύπωση και παράθεση των σκέψεων και των συλλογισμών του.