ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ-ΕΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΛΛΑΜΨΕΙΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Βυζαντινή Χριστιανική Φιλοσοφια – Γρηγόριος Παλαμάς

Η μονογραφία του Δρ. Δρ. Χρήστου Αθαν. Τερέζη και της Δρ. Λυδίας Χριστ.
Πετρίδου με τίτλο Γρηγόριος Παλαμάς: Ενολογικές Ελλάμψεις της Βυζαντινής
Χριστιανικής Φιλοσοφίας. Ποσαχῶς ἡ θεία ἕνωσις καὶ διάκρισις, αποτελεί μία
συστηματική προσέγγιση –με εισαγωγές, με απόδοση στην νέα ελληνική, με
κατηγοριοποίηση εννοιών και ανάλυση– του κειμένου του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά
με τίτλο Ποσαχῶς ἡ θεία ἕνωσις καὶ διάκρισις. Το πόνημα αρθρώνεται σε πέντε
ομόκεντρα κεφάλαια, το καθένα εκ των οποίων έχει τις προϋποθέσεις να
λειτουργήσει και υπό –σχετικούς βεβαίως– όρους θεωρητικής αυτονομίας. Ως εκ της
εν λόγω κατεύθυνσης, ορισμένα συλλογιστικά σχήματα συναντώνται σε πλείονα του
ενός κεφάλαια, ενώ επίσης τα εισαγωγικά σημειώματα σε ελάσσονα και μόνον βαθμό
παραλλάσσουν μεταξύ τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται, μετά την παράθεση του
πρωτότυπου κειμένου και την απόδοσή του στην νέα ελληνική, στην καταγραφή και
στον χαρακτηρισμό των επιμέρους εννοιών καθώς και στην κατά κεφάλαια και εν
συνόλω κατηγοριοποίησή τους. Σκοπός τής εν λόγω ταξινόμησης είναι να αναδειχθεί,
και εν μέρει και εν όλω, ο εννοιολογικός πλούτος της πραγματείας και να
ισχυροποιηθεί διά της ποσοτικής ανάλυσης η ποιοτική ανάγνωση του περιεχομένου η
οποία ακολουθεί. Διά της εν λόγω επιλογής, προσδίδονται πιο αντικειμενικές
θεμελιώσεις στην ανάγνωση επί θεμάτων τα οποία έχουν υποστεί σε ορισμένες
περιπτώσεις στρεβλώσεις ή ακόμη και ακρωτηριασμούς, κυρίως στην ελληνική
βιβλιογραφία. Η αυτοϊδρυτικώς θεμελιούμενη θεία ενότητα αποτελεί το “προπύργιο”
των θεωρητικών ταξινομήσεων των συγγραφέων, η οποία αποκλείει τις μεταβάσεις
και τις αξιολογικές προτεραιότητες στην περιοχή του θείου, με ρητή την θέση ότι η
όποια προβολή της ουσιοκρατίας ή του προσωποκεντρισμού όχι μόνον δεν
συναντάται στα κείμενα του Χριστιανισμού της Ανατολής αλλά και εν ταυτώ συνιστά
ασύγγνωστη αίρεση, καθότι και οι δύο επιλογές εισάγουν ιεραρχήσεις. Οι Πατέρες
της Εκκλησίας συντάσσουν πραγματείες οι οποίες σαφέστατα και αναδεικνύουν τον
ενορατικό τρόπο ανάγνωσης του θείου μυστηρίου, του οποίου όμως ουδόλως αίρεται
η αυτοϊδρυτική και ως προς τον πυρήνα της τουλάχιστον ενότητά του. Πρόκειται για
πραγματείες οι οποίες προέκυψαν από εκ βαθέων προσευχή και άσκηση και από μία
εκρηκτική προβολή των ανθρώπινων διανοητικών ικανοτήτων, υπό το πρίσμα του
γόνιμου και εν ταπεινότητι τελούντος σκεπτικισμού έναντι των κατά περίπτωση
ενώπιον κορυφαίων ευθυνών, προκειμένου να αποφευχθεί σε πλήρη βαθμό το «τὰ
ἅγια τοῖς κυσίν»…